Η περιοχή:

Περιοχή του έργου είναι η πρόσφατα συσταθείσα ΖΕΠ, «Άνδρος: Κεντρικό και νότιο τμήμα, γύρω νησίδες και παράκτια Θαλάσσια Ζώνη», που έχει ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000 με κωδικό GR4220028, η οποία περιλαμβάνει χερσαίους και παράκτιους οικοτόπους καθώς και παράκτιες θαλάσσιες περιοχές της Άνδρου και των γύρω νησίδων.

Η ΖΕΠ φιλοξενεί 182 αναπαραγωγικά ζευγάρια μαυροπετρίτη, 2-3 ζευγάρια σπιζαετού, πάνω από 60 ζευγάρια θαλασσοκόρακα και 25-30 ζευγάρια αιγαιόγλαρου.

Οι στοχευμένες δράσεις διατήρησης για τη βελτίωση των ενδιατημάτων αναπαραγωγής και τροφοληψίας των ειδών αυτών που θα υλοποιηθούν από το πρόγραμμα, σε συνδυασμό με το Σχέδιο Διαχείρισης της ΖΕΠ, θα δημιουργήσουν άμεσα και έμμεσα καθώς και μακροπρόθεσμα οφέλη στους τοπικούς πληθυσμών των ειδών-στόχων. Παράλληλα, η ευαισθητοποίηση του κοινού καθώς και η εκστρατεία επικοινωνίας θα έχουν θετική επίδραση στο σύνολο του πληθυσμού τους και στους βιοτόπους τους στην περιοχή του έργου.

Περισσότερες πληροφορίες:

Η Άνδρος μπορεί να θεωρηθεί ως ένα «ξεχωριστό» νησί, σε σύγκριση με τα υπόλοιπα Κυκλαδονήσια. Χάρη στις πλούσιες βροχοπτώσεις που δέχεται και το έντονο ορεινό της ανάγλυφο, παρουσιάζει μια ποικιλία οικοτόπων και οικοσυστημάτων, με σημαντικότερα τα αλλουβιακά δάση Σκλήθρου (Alnus glutinosa), τα δάση Καστανιάς (Castanea sativa) και τις παρόχθιες συστάδες Ιτιάς (Salix alba) και Λεύκης (Populus alba) που είναι τα μοναδικά στις Κυκλάδες. Τα φρύγανα και η μακκία βλάστηση παρουσιάζουν ευρεία εξάπλωση, ενώ τα βραχώδη ενδιαιτήματα καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος του νησιού. Η Άνδρος διακλαδίζεται από περιοδικά ρυάκια που καταλήγουν σε μικρούς, αλλά πολυάριθμους παραλιακούς υγρότοπους και βάλτους.

Η ανθρωπογενής παρουσία και δραστηριότητες έχουν επίσης διατελέσει τον ρόλο τους στην ετερογένεια του τοπίου του νησιού, μέσω των παραδοσιακών γεωργικών και κτηνοτροφικών πρακτικών, όπως η δημιουργία πεζούλων με καλλιέργειες για ζωοτροφές.

Χάρη σε αυτή την ποικιλία οικοτόπων, η Άνδρος αποτελεί μια σημαντική περιοχή για την ορνιθοπανίδα. Οι βραχώδεις ακτές της και οι μικρές νησίδες φιλοξενούν σημαντικούς αναπαραγωγικούς πληθυσμούς δύο προστατευόμενων θαλασσοπουλιών: του Θαλασσοκόρακα και του Αιγαιόγλαρου. Αλλά ακόμα περισσότερο, στις νησίδες της Άνδρου κατοικεί το πιο εμβληματικό ίσως είδος πουλιού της Ελλάδας, ο Μαυροπετρίτης. Τα γεράκια αυτά διαχειμάζουν στη Μαδαγασκάρη, για να επιστρέψουν και πάλι κάθε χρόνο στην Άνδρο και τα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου για να φωλιάσουν. Λαμβάνοντας υπόψη ότι περισσότερο από το 85% του παγκόσμιου πληθυσμού του είδους φωλιάζει στις ελληνικές νησίδες, είναι ευνόητη η σημαντικότητα του Αιγαίου, συνεπώς και της Άνδρου, για την προστασία του. Μία βόλτα κατά μήκος των ανατολικών ακτών του νησιού τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβρη θα προσφέρει την παρατήρηση δεκάδων Μαυροπετριτών να κυνηγάνε στον αέρα και πάνω από τη θάλασσα, αναζητώντας τροφή για να ταΐσουν τα μικρά τους. Το κεντρικό νησί της Άνδρου φιλοξενεί επίσης προστατευόμενα και απειλούμενα αρπακτικά, όπως ο Σπιζαετός και ο Πετρίτης που συχνάζουν στα απόκρημνα φαράγγια και γκρεμούς του νησιού.

Η Άνδρος είναι σημαντική και για τα μεταναστευτικά μικροπούλια που είναι τυπικά των μεσογειακών θαμνώνων, όπως ο Αιγαιοτσιροβάκος, ο Γαλαζοκότσυφας και η Ασπροκωλίνα, αλλά και για τα μεταναστευτικά πουλιά όπως ο Λευκοτσικνιάς, ο Νυχτοκόρακας, ο Λιβαδόκιρκος, ο Μελισσοφάγος, η Κιτρινοστριτσίδα και ο Σταχτομυγοχάφτης που χρησιμοποιούν τα διάφορα ενδιαιτήματα του νησιού (υγρότοπους, καλλιέργειες, δάση και θαμνώνες) ως σταθμούς ξεκούρασης και ανεφοδιασμού κατά το μακρύ τους ταξίδι για την Αφρική.

Οι υγρότοποι της Άνδρου

Το υδρολογικό δίκτυο της Άνδρου είναι το πλουσιότερο των Κυκλάδων, με ποταμούς και ρέματα που διατηρούν τη ροή τους όλο το χρόνο, περισσότερους από 17 παράκτιους υγροτόπους, και δεκάδες άλλους μικρούς εποχιακούς. Σημαντικότεροι υγρότοποι του νησιού είναι εκείνοι της Άχλας και της Βόρης που καταλήγουν σε εκβολές με πλούσια δενδρώδη παρόχθια βλάστηση από πλατάνια, σκλήθρα, ιτιές, καλαμιές και βούρλα.

Οι υγρότοποι της Άνδρου αποτελούν κυριολεκτικά «οάσεις» υγροτοπικών οικοσυστημάτων, μέσα σε έναν ευρύτερο περίγυρο θαλάσσιων και χερσαίων βιοτόπων. Υπό αυτή την έννοια, διαθέτουν μοναδικά και πολύτιμα στοιχεία, τόσο σε επίπεδο νησιού, όσο και στον ευρύτερο χώρο του Αιγαίου, πυκνώνοντας μεταξύ άλλων το δίκτυο των υγροτόπων που χρησιμοποιεί η μεταναστευτική ορνιθοπανίδα, αλλά και προσφέροντας βιότοπο για πολλά φυτά, ασπόνδυλα, αμφίβια, ερπετά, θηλαστικά και πουλιά, που εξαρτώνται άμεσα από τους υγροτόπους. Παράλληλα συμβάλλουν στη δημιουργία μοναδικής ομορφιάς νησιωτικών τοπίων, που αξίζει όλοι μας να απολαύσουμε αλλά και να προστατέψουμε.

Οι νησίδες της Άνδρου

Οι μικρές ακατοίκητες νησίδες μπορούν, χωρίς υπερβολή, να θεωρηθούν ως το διαμάντι του στέμματος για τη χερσαία βιοποικιλότητα του Αιγαίου. Φιλοξενούν τα πιο πολύτιμα και ανεπηρέαστα οικοσυστήματα του αρχιπελάγους και αποτελούν βιότοπο για δεκάδες ενδημικών ειδών φυτών και ζώων, που δίνουν στα οικοσυστήματα αυτά παγκόσμια σημασία. Μεταξύ άλλων αποτελούν βιοτόπους φωλιάσματος για πολλά σπάνια είδη θαλασσοπουλιών, όπως ο αιγαιόγλαρος, ο θαλασσοκόρακας, ο μύχος, ο αρτέμης, ο υδροβάτης, καθώς και αρπακτικών όπως ο μαυροπετρίτης, ο σπιζαετός και η αετογερακίνα. Οι ακατοίκητες νησίδες της Άνδρου, αλλά και της ευρύτερης περιοχής, περιλαμβανόμενης της Γυάρου, φιλοξενούν πολύ σημαντικούς πληθυσμούς από αυτά τα είδη και γι’ αυτό προστατεύονται από την ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η σπουδαιότητά τους για σπάνια είδη όπως ο μαυροπετρίτης, τις έχει κάνει αντικείμενο εξαιρετικών ντοκιμαντέρ της ιαπωνικής, της σουηδικής και πρόσφατα της βρετανικής τηλεόρασης, προβάλλοντας έτσι διεθνώς την Άνδρο και τη χώρα μας.

Λιβάδια ποσειδωνίας

Τα υποθαλάσσια λιβάδια του ενδημικού φυτού της Μεσογείου Posidonia oceanica αποτελούν ένα μοναδικό και εξαιρετικά ευαίσθητο οικοσύστημα. Η πυκνή και πολύπλοκη δομή που δημιουργεί, αποτελεί έναν εξαιρετικό οικότοπο με μεγάλη βιοποικιλότητα. Εκατοντάδες είδη ασπόνδυλων και ψαριών βρίσκουν καταφύγιο ανάμεσα στα πυκνά φυλλώματα. Τα εκτεταμένα λιβάδια σταθεροποιούν τα ιζήματα στην παράκτια ζώνη και με την πάροδο του χρόνου δημιουργούν έναν φραγμό, που προστατεύει τις ακτές από τη διάβρωση. Τον ίδιο ρόλο παίζουν και τα νεκρά φύλλα που ξεβράζονται στις παραλίες, τα οποία, καθώς αναμιγνύονται με την άμμο τις σταθεροποιούν. Στη Ζώνη Ειδικής Προστασίας της Άνδρου τα λιβάδια Ποσειδωνίας απαντώνται σε βάθη από 5-40 μ. και οι κύριες απειλές που αντιμετωπίζουν είναι η ανεξέλεγκτη αγκυροβόληση σκαφών αναψυχής, καθώς και η αλιεία με δυναμικά συρόμενα εργαλεία, που καταστρέφουν τα λιβάδια κύρια με εκρίζωσή τους.

Ορεινοί βιότοποι

Αν οι υγρότοποι, οι ακατοίκητες νησίδες και τα λιβάδια ποσειδωνίας της Άνδρου συμβάλλουν στη δημιουργία του μοναδικού μωσαϊκού φυσικών και ανθρωπογενών οικοσυστημάτων της, οι χερσαίοι βιότοποι, ιδιαίτερα οι ημιορεινοί και ορεινοί, με την ποικιλία και τη φυσικότητα που τους διακρίνουν, αποτελούν το βασικό συστατικό στοιχείο των οικοσυστημάτων του νησιού. Φιλοξενούν εκατοντάδες είδη φυτών και ζώων και έχοντας δουλευτεί από τον άνθρωπο εδώ και χιλιετίες, είτε ως βοσκότοποι είτε με τις αιμασιές ως θέσεις καλλιεργειών, αποτελούν σήμερα ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και αναγνωρίσιμα τοπία της Άνδρου. Οι παραδοσιακές ξερολιθιές, οι μελισσότοποι, οι αναβαθμίδες και οι περιστερώνες της Άνδρου, αποτελούν πολύτιμα στοιχεία των συγκεκριμένων βιοτόπων, στους οποίους αναπαράγονται σπάνια είδη πουλιών, όπως ο Σπιζαετός, ο Φιδαετός και η Αετογερακίνα.